🕌 Puasa – Kesan pada CKD dari Sudut Regenerative Nephrology
Puasa intermitten (Intermittent Fasting) kini popular sebagai pendekatan gaya hidup sihat, dan disokong oleh banyak kajian klinikal dalam menurunkan berat badan, mengawal gula darah, dan mengurangkan keradangan. Namun bagi pesakit Penyakit Buah Pinggang Kronik (CKD), puasa menimbulkan persoalan: adakah ia menyokong atau memburukkan fungsi buah pinggang?
Dari perspektif Regenerative Nephrology — bidang yang menekankan pemulihan fungsi nefron, modulasi keradangan, dan perlindungan mitokondria — puasa membawa potensi manfaat jika dilaksanakan dengan betul, namun boleh memudaratkan jika tidak dikawal rapi.
✅ Manfaat Puasa Intermitten kepada Pesakit CKD
1. 🔥 Pengurangan Tekanan Oksidatif & Keradangan
- Puasa memicu autofagi, satu proses pembersihan selular yang penting dalam mengurangkan kerosakan mitokondria dan fibrosis ginjal.
- Pengurangan NF-kB dan peningkatan antioksidan endogen (Nrf2) menyumbang kepada kesan anti-keradangan.
2. ⚖️ Penstabilan Gula Darah & Berat Badan
- Puasa mengurangkan rintangan insulin, faktor utama CKD diabetik.
- Kehilangan berat badan menurunkan tekanan glomerular dan risiko proteinuria.
3. 🧬 Perlindungan Mitokondria & Fungsi Sel Tubular
- Puasa membantu memperbaharui mitokondria melalui proses biogenesis, menyokong kesihatan sel epitelium renal.
- Mengurangkan kerosakan DNA akibat tekanan oksidatif kronik.
4. 🌱 Kesan Pro-Regeneratif (jika disokong nutrisi)
- Bila digabung dengan diet rendah protein dan anti-fibrotik, puasa boleh menggalakkan persekitaran regeneratif yang menyokong pembaikan nefron.
⚠️ Risiko & Mudarat Potensi Puasa kepada CKD
1. 💧 Dehidrasi & Hipotensi
- Kurang pengambilan air menyebabkan hipovolemia, menurunkan perfusi buah pinggang dan mempercepat penurunan eGFR.
- Risiko meningkat jika pesakit mengambil diuretik atau mempunyai tekanan darah rendah asas.
2. 🔺 Ketidakstabilan Elektrolit
- Puasa boleh mengganggu keseimbangan kalium, fosfat, dan natrium — terutama jika makanan tidak dikawal sewaktu berbuka dan sahur.
- CKD tahap lanjut boleh mengalami aritmia jika kalium melonjak.
3. 🍽️ Pengambilan Makanan Berlebihan Waktu Berbuka
- Pola makan “binge” tinggi natrium atau protein selepas berpuasa boleh meningkatkan beban buah pinggang secara mendadak.
- Meningkatkan urea, creatinine, dan risiko asidosis metabolik.
4. 🧪 Hipoglisemia (Jika Diabetik)
- Pesakit CKD dengan diabetes berisiko hipoglisemia akibat ubat seperti insulin atau sulfonylurea semasa puasa.
⚖️ Siapa Yang Sesuai Berpuasa?
| Tahap CKD | Cadangan Puasa | Nota |
|---|---|---|
| CKD Tahap 1–2 | ✅ Sesuai | Puasa intermitten boleh diamalkan, dengan pemantauan asas (BP, glukosa, urin). |
| CKD Tahap 3a–3b | ☑️ Bersyarat | Perlu pemantauan kalium, urea, tekanan darah, dan jumlah urin. |
| CKD Tahap 4–5 | ⚠️ Elakkan | Risiko tinggi dehidrasi, hiperkalemia & pengumpulan toksin uremik. Tidak disyorkan kecuali dengan pengawasan ketat. |
💡 Cadangan Praktikal Regeneratif untuk Pesakit CKD yang Ingin Berpuasa
- Ambil cukup cecair rendah garam antara Maghrib hingga Subuh (2–2.5 liter jika tiada sekatan cecair).
- Pastikan pengambilan protein tidak melebihi 0.6–0.8 g/kg sehari (putih telur, tofu).
- Elakkan makanan tinggi fosfat: keju proses, organ dalaman, serbuk penaik.
- Masukkan makanan anti-fibrotik: tempe, kunyit, minyak zaitun, sayur rebus.
- Rancang sahur dengan karbo kompleks (oat, ubi rebus) dan sayur lembut.
- Berbuka dengan buah rendah kalium (epal, pir), air lemon suam, kurma (1–2 biji).
📌 Kesimpulan
Puasa dalam konteks Regenerative Nephrology boleh menjadi alat bantu pemulihan, jika disesuaikan dengan status klinikal pesakit CKD. Ia boleh mengurangkan keradangan, meningkatkan autofagi, dan menyokong keseimbangan metabolik — namun juga membawa risiko serius jika dilakukan tanpa pemantauan dan perancangan yang rapi.
Nasihat: Sebarang amalan puasa untuk pesakit CKD mestilah mendapat kelulusan dan pengawasan daripada pakar nefrologi dan ahli dietetik berdaftar.